Werk

De zoektocht naar werk verloopt niet voor iedereen even vlot. Indien je moeilijkheden hebt met werk vinden, kan je terecht bij VDAB en GTB. VDAB is de belangrijkste dienst in Vlaanderen die werkzoekenden helpt om werk te vinden. GTB is een dienst van VDAB die zich specifiek richt op werkzoekenden met een beperking. Indien je je inschrijft bij VDAB krijg je verschillende voordelen: je ontvangt vacatures die bij je passen via mail, je wordt begeleid in het beoordelen van deze vacatures, je komt in aanmerking voor tewerkstellingspremies en maatregelen en je kan je kansen op werk vergroten door een opleiding te volgen. Hier tegenover staan wel enkele voorwaarden: je zoekt zelf actief naar werk, je mag geen passende job, begeleiding of opleiding van VDAB weigeren, je komt je afspraken met je begeleider na en werkt actief mee en je zorgt ervoor dat je via post en mail bereikbaar bent.

Als je werkt, betaal je belastingen. De overheid gebruikt dit geld om maatschappelijke solidariteit te organiseren. Dit wil zeggen dat als je ziek wordt of je werk verliest, je recht hebt op steun van de overheid. Ook indien je deeltijds werkt en niet voldoende geld verdient, heb je onder bepaalde voorwaarden recht op een aanvullend loon.

In België geldt een antidiscriminatiebeleid. Dit houdt in dat wetgevers niet mogen discrimineren op basis van afkomst, gender, religie, handicap, seksualiteit etc. Indien je je toch gediscrimineerd voelt op het werk of tijdens je zoektocht naar werk, kan je een klacht indienen bij Unia.

Tolk

Hier geven we een kort overzicht over de situaties waarin je recht hebt op een tolk en hoe je deze rechten kan verkrijgen. De volledige informatie kan je vinden in het Nederlands en in VGT op de website van CAB Vlaanderen. Zij zijn verantwoordelijk voor de organisatie van tolken.

Systeem

Dove en slechthorende personen in Vlaanderen hebben recht op 3 verschillende pakketten tolkuren:

• Tolkuren voor in het onderwijs (O-uren en VO-uren)
• Tolkuren voor in werkgerelateerde situaties (A-, S- en B-uren)
• Tolkuren voor in leefsituaties (L-uren)

O-uren kunnen ingezet worden in het onderwijs en VO-uren in het volwassenenonderwijs. Je hebt recht op evenveel tolkuren als dat er lesuren zijn. A-, S- en B-uren zijn werkgerelateerd. A-uren krijg je om tijdens je werk te gebruiken, S-uren voor sollicitaties en B-uren voor tijdens beroepsopleidingen. Je hebt recht op 10% tolkuren van je jaarlijkse werktijd die indien nodig tot 20% kan worden uitgebreid. Voor sollicitaties heb je 18 uren per jaar recht op S-uren. Indien je een opleiding via VDAB volgt, heb je net als in het onderwijs recht op tolken tijdens je lessen. L-uren zijn uren die de vorige pakketten aanvullen en zijn bedoeld voor in leefsituaties, dit zijn situaties zoals familiefeesten of extra cursussen waarvoor de overheid geen ander lessenpakket heeft voorzien.

Recht op tolkuren verkrijgen

O- en VO-uren

De uren voor in het onderwijs worden door de onderwijsinstelling zelf aangevraagd. Bij je eerste aanvraag moet je je gehoorverlies aantonen met een recent (d.w.z. niet ouder dan 1 kalenderjaar) medisch attest met een audiometrisch bewijs of audiogram. Het audiogram vermeldt de gemiddelde waarde op de Fletcher-index en wordt opgemaakt door een erkend(e) revalidatiecentrum of -dienst, door een erkende universitaire dienst voor audiometrisch onderzoek of door een NKO-arts. Indien je in een vorig academiejaar reeds gebruik maakte van O- of VO-uren is dit bewijs van gehoorverlies niet nodig.

Naast recht op tolken heb je ook recht op een klein budget om notities van medestudenten te kopiëren.

A-, S- en B-uren

Je kunt het recht op A-uren bekomen op 2 verschillende manieren:

1. Als je reeds bij het VAPH het recht op L- uren hebt, dan moet je geen speciale aanvraag meer doen bij de VDAB. Als je werknemer bent, dan bezorg je aan het CAB een werkgeversattest. Dat attest vermeldt jouw aantal werkuren op jaarbasis. Als je zelfstandige bent, dan bezorg je een “attest op eer” met jouw aantal werkuren op jaarbasis. Als het CAB je attest ontvangt, dan geeft het CAB jou automatisch het recht op A- uren en kan je direct tolkaanvragen indienen
2. Als je nog geen L- uren hebt, moet je eerst een attest aan een geneesheer-specialist vragen en dit opsturen naar de provinciale afdeling “DABP” van de VDAB. Meer info over de aanvraagprocedure en medische voorwaarden vind je op www.cabvlaanderen.be. Indien het recht is goedgekeurd moet je ook een werkgeversattest of attest op eer aan het CAB bezorgen.

Om S-uren te ontvangen is de voorwaarde altijd dat de gebruiker ingeschreven is als werkzoekende bij de VDAB. Als je als gebruiker al andere tolkuren hebt (L- uren of A- uren), dan moet je verder niets doen. Op het ogenblik dat je een eerste keer aan het CAB een tolk vraagt voor een sollicitatiegesprek, zal het CAB je automatisch 18 S- uren toekennen. Als je nog geen enkele soort tolkuren hebt, dan moet je wel eerst een medisch attest van de arts-specialist bezorgen aan de provinciale afdeling “DABP” van de VDAB.

Wanneer gebruikers werkloos zijn en een “VDAB-erkende beroepsopleiding” willen volgen, kunnen zij aan de VDAB vragen of zij het recht op tolkondersteuning kunnen bekomen om de opleiding verstaanbaar te maken. In een dergelijk geval kan de VDAB in het kader van een VDAB – opleidingscontract zogenaamde B- tolkuren toekennen. De voorwaarde is: de gebruiker moet ingeschreven zijn als werkzoekende bij de VDAB. Indien je als gebruiker al andere tolkuren hebt (L- uren of A- uren), dan moet je verder niets doen. Maar als je nog geen enkele soort tolkuren hebt, dan moet je wel eerst een medisch attest van de arts-specialist bezorgen aan de provinciale afdeling “DABP” van de VDAB.

L-uren

L-uren dien je aan te vragen bij VAPH. Om steun te krijgen bij VAPH moet je in Vlaanderen of het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wonen. Concreet betekent dit dat je aan twee voorwaarden moet voldoen:

• Je bent er ingeschreven in het bevolkings- of vreemdelingenregister en je verblijft er effectief.
• En je verblijft, voorafgaand aan de aanvraag, al 5 jaar ononderbroken (of 10 jaar in de loop van jouw leven) in België

De eerste voorwaarde is verplicht, van de tweede kan afgeweken worden.

Als migrant word je eerst ingeschreven in het vreemdelingenregister en pas indien je de naturalisatieprocedure hebt doorlopen en dus officieel Belg bent geworden, in het bevolkingsregister. Als je ingeschreven bent in het vreemdelingenregister heb je dezelfde rechten als personen die ingeschreven zijn in het bevolkingsregister.

Je wordt ingeschreven in het vreemdelingenregister indien je de procedure van CGVS doorlopen hebt en een positief antwoord hebt gekregen en dus mag verblijven in België. Voor het eind van deze procedure heb je dus geen recht op L-uren. Van zodra je bent ingeschreven in het vreemdelingenregister kan je een aanvraag ter erkenning van je handicap indienen bij het VAPH. Op dit moment voldoe je echter nog niet aan de tweede voorwaarde. De periode van 5 jaar die je in België moet verblijven begint pas te tellen vanaf je inschrijving in het vreemdelingenregister. De periode die je in België verbleef terwijl je de procedure van CGVS doorliep geldt niet mee. Van deze voorwaarde kan wel afgeweken worden. Daarom raden wij aan om toch een aanvraag in te dienen en duidelijk te argumenteren waarvoor je de L-uren wil gebruiken bijvoorbeeld voor doktersonderzoeken of oudercontacten op school.

Tolk tijdens afspraken met overheidsinstanties

Zolang je niet bent ingeschreven in het vreemdelingenregister, heb je geen recht op tolkuren en kan je dus zelf geen tolken rechtstreeks aanvragen. Tijdens elke stap binnen de procedure van CGVS heb je echter wel recht op een tolk die door CGVS zelf moet worden ingezet. Indien je de Vlaamse Gebarentaal machtig bent kan een tolk Vlaamse Gebarentaal ingezet worden. Indien je een andere gebarentaal gebruikt kan dit aangevuld worden door een dove tolk in te zetten die tussen de twee gebarentalen tolkt. Bij een Duitse gebarentalige migrant zal de horende tolk dus tolken van het Nederlands naar VGT en de dove tolk van VGT naar de Duitse Gebarentaal, en in omgekeerde richting. Ook indien je geen enkele gebarentaal kent of er geen tolk in jouw gebarentaal beschikbaar is, heb je recht op een dove tolk en een tolk Vlaamse Gebarentaal. Indien je kennis hebt van een geschreven taal heb je recht om via een schrijftolk te communiceren zodat alle informatie toegankelijk is. Indien er tijdens de procedure geen tolk(en) worden ingeschakeld, kan je terecht bij Unia, het centrum voor gelijke kansen.

Basisonderwijs

Kinderen kunnen vanaf 2,5 jaar naar de kleuterschool gaan. Vanaf hun 6^e jaar komen ze in het basisonderwijs terecht en hebben ze schoolplicht tot hun 18^e levensjaar. Dove kinderen kunnen kiezen om naar het gewone basisonderwijs te gaan of naar het buitengewoon basisonderwijs. Het buitengewoon basisonderwijs is bedoeld voor kinderen die tijdelijk of permanent specifieke hulp nodig hebben. Dit kan zijn omwille van een lichamelijke of mentale handicap, omwille van ernstige gedrags- of emotionele problemen of omwille van ernstige leerstoornissen. Er zijn acht types in het buitengewoon basisonderwijs, aangepast aan de opvoedings- en onderwijsbehoeften van een bepaalde groep kinderen. Het type 7 onderwijs is gericht op dove en slechthorende studenten. Deze scholen staan ook bekend als dovenscholen.

Meer informatie

Secundair onderwijs

Na 6 leerjaren in het basisonderwijs te hebben doorlopen, komen kinderen terecht in het secundaire onderwijs. Het secundaire onderwijs wordt opgedeeld in 3 graden van telkens 2 jaar. De eerste graad dient als basisonderwijs. Vanaf de tweede graad is er een onderscheid tussen ASO (algemeen secundair onderwijs), TSO (technisch secundair onderwijs), KSO (kunstsecundair onderwijs) en BSO (beroepssecundair onderwijs). Voor kinderen die belemmerd zijn in hun fysieke, psychologische, sociale of intellectuele ontwikkeling door een handicap of door leer- of opvoedingsmoeilijkheden, is er het BuSO (buitengewoon onderwijs). Ze krijgen daar tijdelijk of permanent speciale hulp en aangepast onderwijs. Omdat BuSO vaak een lager niveau van onderwijs heeft en dit soms te laag is voor kinderen met een beperking, kunnen ze ook integreren in het reguliere onderwijs (GON). Het geïntegreerd secundair onderwijs is een samenwerking tussen het gewoon en buitengewoon onderwijs. Kinderen met een handicap kunnen zo de lessen of activiteiten volgen in een school voor gewoon onderwijs. Ze krijgen daarbij hulp van deskundigen uit het buitengewoon onderwijs. Dit kan tijdelijk of permanent zijn voor een gedeelte van de lessen of voor alle lessen.

Dove kinderen kunnen dus kiezen voor een dovenschool (BuSO) of GON. Een dovenschool is een school gericht op dove en slechthorende kinderen. Lessen worden aangepast op hun maat. Sommige scholen zijn meer gericht op spreken en anderen meer op VGT. Het is belangrijk om een school te vinden waar je kind zich thuis voelt.

Hier vind je een overzicht van de dovenscholen in Vlaanderen.

Integreren in het reguliere onderwijs wil zeggen dat ze lessen volgen samen met horende kinderen op een gewone school. Ze hebben hier recht op een schrijftolk of een tolk VGT om de lessen te volgen en kunnen enkele uren per week extra begeleiding krijgen. Het nadeel is hier dat dove studenten zich vaak geïsoleerd voelen. Integreren wordt vaak toch gekozen omdat reguliere scholen diploma’s afleveren en dovenscholen niet.

Meer informatie

Hoger onderwijs

Het Vlaamse hoger onderwijs omvat opleidingen die leiden tot de graad van bachelor en master. Bacheloropleidingen zijn in Vlaanderen ofwel professioneel gericht ofwel academisch gericht.

Professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn in de eerste plaats gericht op de beroepspraktijk en hebben tot doel de studenten te brengen tot een niveau van algemene en specifieke kennis en van competenties nodig voor de zelfstandige uitoefening van een beroep of groep van beroepen. Zo bieden ze een directe uitstroommogelijkheid naar de arbeidsmarkt. Deze opleidingen alsook de bachelor-na-bacheloropleidingen worden enkel binnen de hogescholen ingericht.

Academisch gerichte bacheloropleidingen, georganiseerd door universiteiten of hogescholen, leggen de nadruk op een brede academische vorming of vorming in de kunsten. Ze zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en hebben als doelstelling doorstroming naar een masteropleiding of uitstroming naar de arbeidsmarkt.

Masteropleidingen leggen de nadruk op gevorderde wetenschappelijke of artistieke kennis en competenties die nodig zijn voor de zelfstandige beoefening van wetenschap of kunst, of voor de uitoefening van een beroep. Ze worden afgesloten met een masterproef. Academisch gerichte bacheloropleidingen, masteropleidingen en master-na-masteropleidingen worden zowel door de hogescholen als door de universiteiten georganiseerd.

Meer informatie

Volwassenenonderwijs

Het volwassenenonderwijs staat los van de initiële onderwijsloopbaan. Cursisten kunnen er een erkend diploma, getuigschrift of certificaat behalen. Volwassenen van minimum 18 jaar, en jongeren die aan de voltijdse leerplicht voldaan hebben, mogen zich inschrijven. Naargelang de gekozen opleiding kunnen er ook specifieke toelatingsvoorwaarden zijn.

Het volwassenenonderwijs is ingedeeld in:

• de basiseducatie
• het secundair volwassenenonderwijs
• het hoger beroepsonderwijs
• de specifieke lerarenopleiding.

Meer informatie

Recht op onderwijs

Kinderen van 6 tot 18 jaar hebben recht op onderwijs en zelfs leerplicht, ongeacht hun statuut en papieren. Ten laatste de zestigste dag na hun inschrijving in het vreemdelingenregister, het bevolkingsregister of het wachtregister van de gemeente moeten zij zich inschrijven in een school en de lessen op regelmatige basis volgen. De verantwoordelijkheid ligt bij de ouders.

Voor anderstalige nieuwkomers wordt er vaak onthaalonderwijs voorzien, soms in een apart klasje. De belangrijkste doelen van onthaalonderwijs zijn het aanleren van Nederlands (en VGT in dovenscholen) en integratie van de nieuwe leerlingen in de klas en in de samenleving.

Gezondheidszorg

Systeem

Bij de Belgische sociale zekerheid hoort de verzekering voor ziektekosten. Iedereen moet die verzekering hebben en moet zich aansluiten bij een erkend ziekenfonds naar keuze. Wilt u geen lid worden van een ziekenfonds, dan kunt u zich gratis aansluiten bij de ‘Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering’.

De ziekenfondsen of mutualiteiten betalen tussenkomsten voor:

• Medische verzorging

• Uitkeringen wegens arbeidsongeschiktheid
• Uitkeringen tijdens zwangerschapsverlof.

Zij organiseren vaak ook een aantal andere diensten zoals:

• Thuiszorgdiensten (poetshulp, gezins- en bejaardenhulp)
• Uitlening van materiaal voor de verzorging van zieken aan huis.

U moet zich aansluiten bij een ziekenfonds wanneer:

• U ouder bent dan 25 jaar
• U jonger bent dan 25 jaar en werkt
• U jonger bent dan 25 jaar, werkloos bent én een uitkering ontvangt.

In de wet is vastgelegd bij welke medische afspraken je verzekering (deels) terugbetaalt. De voornaamste categorieën zijn:

• De bezoeken en raadplegingen van huisartsen en artsen-specialisten
• De verzorging door kinesitherapeuten
• De verzorging door verpleegkundigen en diensten voor thuisverpleging
• De tandverzorging
• De verlossingen
• De prothesen, rolstoelen, verbanden en implantaten
• De ziekenhuisverpleging
• De verzorging in rustoorden voor bejaarden
• De revalidatiezorg

Een overzicht van de verschillende ziekenfondsen

Meer informatie over medische situaties in Vlaanderen

Meer informatie voor gezondheidszorg voor asielzoekers

Mentale gezondheid

Migratie is een ingrijpende verandering. Er is een geheel nieuwe omgeving met nieuwe talen en een nieuwe cultuur. Dit kan een negatief effect hebben op je mentale gezondheid. Indien je je steeds minder goed in je vel voelt is het belangrijk om psychologische hulp te zoeken. Dove personen in België kunnen bij enkele praktijken terecht voor psychologische hulp op hun maat. Deze praktijken vind je hier.

Dove personen in West-Vlaanderen kunnen ook terecht bij Welzijns Advies Doven (WAD). Dit is een initiatief dat bestaande hulpverlening toegankelijk wil maken voor dove en slechthorende personen in West-Vlaanderen. De WAD-vrijwilligers zijn allen dove gebarentaligen die een opleiding gekregen hebben en gecoacht worden om doven de weg te wijzen naar de passende hulpverleningsdienst. Meer informatie vind je hier.

Bij zware psychische problemen kan u hier terecht.

European Disability Card

De European Disability Card heeft als doel om toegang tot culturele, sportgerelateerde en vrijetijdsaangelegenheden te bevorderen voor personen met een beperking. De kaart is gratis aan te vragen en  biedt verschillende voordelen in deze domeinen zoals kortingen en gidsen in VGT. De kaart is momenteel in 8 Europese landen geldig, namelijk België, Cyprus, Estland, Finland, Italië, Malta, Slovenië en Roemenië.

Meer informatie over de kaart

Mobiliteit

Openbaar vervoer

Het openbaar vervoer in Vlaanderen bestaat uit De Lijn en de NMBS. De Lijn staat in voor bussen en de NMBS voor treinen. Dove personen hebben recht op een gratis abonnement voor De Lijn, een MOBIB-kaart. Deze kaart kan je aanvragen op de website van De Lijn van zodra je door VAPH erkend bent als persoon met een beperking. Deze kaart kan je aanvragen op de website van De Lijn en kost 5 euro om aan te maken. De kaart is geldig voor 5 jaar.

Meer informatie vind je hier

De NMBS heeft geen voordeeltarief voor dove personen, wel aan blinde en doofblinde personen. Ook andere groepen zoals werkzoekenden en kinderen kunnen een voordeeltarief genieten.

Meer informatie over NMBS

Rijbewijs

Er zijn twee mogelijkheden om een Belgisch rijbewijs te verkrijgen. Je kan je buitenlands rijbewijs laten omzetten naar een Belgisch rijbewijs of je kan rechtstreeks een Belgisch rijbewijs behalen. Niet iedereen heeft echter een Belgisch rijbewijs nodig om een auto te mogen besturen in België. Heb je een rijbewijs dat is uitgereikt door door een lidstaat van Europa, Noorwegen, Ijsland of Liechtenstein? Dan heb je geen extra Belgisch rijbewijs nodig. Ook indien je een internationaal erkend rijbewijs hebt, mag je een auto besturen in België.

Indien je een buitenlands rijbewijs hebt, kan je dit laten omzetten naar een Belgisch rijbewijs bij het gemeentehuis waar je bent ingeschreven. Voor rijbewijzen die binnen Europa zijn uitgereikt is dit overbodig en dus optioneel. Naast je buitenlands rijbewijs heb je enkel nog je identiteitskaart nodig om een Belgisch rijbewijs te verkrijgen. In het gemeentehuis kunnen ze je wel nog vragen om je rijbewijs te laten vertalen. Dit kan ook op het gemeentehuis gedaan worden. Vervolgens zal er gecontroleerd worden of je voldoet aan de voorwaarden voor een Belgisch rijbewijs en binnen de 6 weken zal je je rijbewijs ontvangen. Meer informatie hierover kan je terugvinden op de website van je gemeente.

Indien je nog geen rijbewijs hebt, zal je eerst een theoretisch en een praktisch rijexamen moeten afleggen. Deze kan je afleggen in examencentra. Een theoretisch rijbewijs kan je halen vanaf de leeftijd van 17 jaar, een praktisch rijbewijs vanaf 18 jaar. Er is geen verschil tussen de voorwaarden voor dove en horende personen om een rijbewijs te behalen. Wel kan je aanpassingen vragen zoals het inzetten van een tolk tijdens je praktisch rijexamen. Je kan hiervoor je eigen L-uren gebruiken of het examencentrum zelf om een tolk vragen.

Opgelet: een Belgisch rijbewijs is enkel geldig voor bepaalde categorieën van voertuigen. Om een vrachtwagen te besturen heb je bijvoorbeeld een ander rijbewijs nodig dan voor een gewone personenwagen.

Meer informatie over rijopleiding en rijbewijs

Andere

Voor overige rechten (als persoon met een beperking) kan je terecht op de website rechtenverkenner.be. Zij bieden een overzicht over de rechten waar je beroep op kan doen naargelang je woonplaats.